علامت کشی رسمی برای هویت‌های موهوم

بر اساس تطبیق قانون با برخی از شعائر و مراسم دینی و فتوای بسیاری از بزرگان و مراجع تقلید جهان تشیع، بلند کردن علم و علامت در جلوی هیئت‌های عزاداری منع شرعی ندارد، اما اگر این اقدامات بدون شناخت اهداف اباعبدالله (ع) و مذهب والای تشیع باشد، تبعات بدی دارد که زمینه وقوع جرم را فراهم می‌سازد.

گروه اجتماعی - رضا صالحی پژوه - برخی بلند کردنش را افتخار می‌دانند و به تیغه‌هایش می‌نازند، برخی دیگر برای به دوش کشیدنش معرکه راه می‌اندازند و دعوا می‌کنند و حتی خون هم می‌ریزند، اما برخی دیگر برای جابجایی قدرتمندانه آن برنامه ریزی دارند و این برنامه را به بزرگ‌تر‌ها و ریش سفید‌ها سپرده‌اند.

برخی هم علم و علامتشان را روی گاری‌های کوچک چرخ دار می‌گذارند و فقط آن‌ها را هل می‌دهند تا نه زورآزمایی صورت گرفته باشد و نه دعوا مرافه‌ای.

به گزارش افکارنیوز؛ جوانان کمربند‌های مخصوص حمل علامت را محکم می‌بندند و ستون علم را در آنجاگیر می‌کنند، دستانشان را روی میله بلند افقی آن می‌اندازند تا تعادل بگیرند و آن‌ها که پشت سرشان در حرکت هستند، بلند بلند اشعار حماسی عاشورایی می‌خوانند و آرام آرام تیغه‌های علم هیئتشان را می‌شمارند.
اما در دهه‌های پیشین نه کمربندی بود و نه حمایلی، علامت‌ها هم نهایتا پنج تیغه بودند و نیمه سنگین. برخی‌ها یک شال به کمرشان می‌بستند و آن را محکم می‌کردند، زیر علم که می‌رفتند وقتی به جمعیت عزادار دیگری می‌رسیدند، سر تعظیم فرود می‌آوردند تا تیغه‌های علامتشان هم مقابل دیگر عزاداران قد خم کند.



اگر تیغه‌های علم هیئتشان بیشتر از هیئت روبرو بود، گردن می‌افراختند و دوری در جا می‌زدند و خودی نشان می‌دادند، اما آن روز‌ها علم کشی و علامت بلند کردن تنها مخصوص هیئت‌های عزاداری ابا عبدالله الحسین (ع) بود. علامت‌ها را یک هفته پیش از محرم از پشت منبر مساجد، تکایا و یا حسینه‌ها بیرون می‌آوردند و تمیز می‌کردند و غبار یکسال مهجوریت را از روی آن می‌گرفتند، اما حالا نه تنها برای هیئت‌های مذهبی که برای تشییع جنازه آدم‌های نامی و نامور هم علم اجاره می‌کنند.

 نزاع بر سر علم کشی

با توجه به تغییرات متعدد در نحوه برپایی مراسم مذهبی در ایران طی چند دهه اخیر، دولتمردان برای هرچه بهتر شدن عزاداری‌های غیر دولتی و ندادن بهانه به دست معاندان و دشمنان دین، دست به دامان قانون شده و حتی با برخی از خرافه گرایی‌ها هم به شدت برخورد می‌کنند، اما علم کشی از این قاعده مستثنی شده و هنوز قانون روی این حرکت خط بطلان نکشیده است.
نوشین فتحی، کار‌شناس حقوقی و وکیل دادگستری در این زمینه به خبرنگار ما گفت: اکنون پرونده‌های نزاع و حتی نزاع‌های منجر به قتل متعددی در دستگاه قضایی کشور وجود دارد که منشا بسیاری از آن‌ها علم و علم کشی در هیئت‌های مذهبی بوده است.

وی افزود: برخی از جوانان به منظور به رخ کشیدن توان بدنی خود در جلوی هیئت‌های مذهبی زیر علم می‌روند و این قدرت نمایی تبعاتی دارد که می‌تواند باعث بروز نزاع گردد.
فتحی با بیان مصادیقی از این موضوع خاطرنشان کرد: بر اساس تطبیق قانون با برخی از شعائر و مراسم دینی و فتوای بسیاری از بزرگان و مراجع تقلید جهان تشیع، بلند کردن علم و علامت در جلوی هیئت‌های عزاداری منع شرعی ندارد، اما اگر این اقدامات بدون شناخت اهداف اباعبدالله (ع) و مذهب والای تشیع باشد، تبعات بدی دارد که زمینه وقوع جرم را فراهم می‌سازد.

تاریخچه علم کشی در ایران

اما به راستی این علامت ماجرا ساز از کجا دارد وارد مراسم و شعائر دینی ایرانیان می‌شود؟ علامت‌هایی که تاریخچه اشان ارتباط چندانی با دین اسلام و حتی ایران باستان هم ندارد و با مکتب انسان ساز اسلام زیاد آشنا نیست، از دریچه کدام پنجره باز به خانه ایرانیان راه پیدا کرده که حالا به صاحبخانه‌ای تبدیل شده که قصد رفتن از این خانه را هم ندارد؟

بسیاری بر این عقیده هستند که علامت و علم و رواج شکل ظاهری و کنونی آن به دوران پس از صفویه باز می‌گردد، اماتاریخچه علامت در ایران با شکلی غیر از اینکه الان رایج و متداول است، به دوران ایران باستان و ایران پیش از اسلام باز می‌گردد. آن زمان که آپارتمان‌های بلند قامت شهری وجود خارجی نداشت، وقتی قرار بود یک مراسم آیینی در محله‌ای برگزار گردد، ایرانیان یک چوب نسبتا بلند را به تکه پارچه‌هایی می‌آراستند و آن را به طور عمودی در کنار دیواری قرار می‌دادند تا آن‌هایی که می‌خواهند در این مراسم شرکت کنند، گمراه نشوند.

بعد‌ها هم «آق قویونلو‌ها» و «قره قو یونلو‌ها» علامت عزاداری را شکل و شمایل دیگری بخشیدند و در عزاداری‌هایشان از آن استفاده کردند.
اما سریر پادشاهی نامور شدن وقتی بر سر علامت‌ها نشست که صفویان بر سر کار آمدند. علامت‌ها با اشکال ظاهری فعلی که مورد تایید علمای دین نبوده، اما با توجه به نیت پاک آن‌هایی که زیر این علامت‌ها می‌روند، آن را کامل رد نکرده و تنها به شکل ظاهری آن‌ها که شباهت زیادی به صلیب مسیحیان دارد ایراد گرفته‌اند.

عیسی توکل‌نژاد، مدرس دانشگاه و باستان‌شناس در این زمینه به خبرنگار ما گفت: عزاداری برای ابا عبدالله الحسین (ع) حتی در زمان صفویان هم ممنوع بود و بیشتر جنبه زیر زمینی و مخفیانه داشت، اما پس از روی کار آمدن شاه عباس دوم، وی به این نوع از عزاداری‌ها علاقه پیدا کرد تا جایی که تصمیم گرفت وزارت «روضه خوانی و تعزیه داری» راه اندازی نماید.
وی اضافه کرد: پس از راه انداری این وزارت خانه در دربار صفوی، عده‌ای از ایرانیان دربار راهی اروپای شرقی شدند تا درباره مراسم آیینی و تشریفات مذهبی آن دوران تحقیق کنند.

توکل‌نژاد اظهار کرد: برپایی مراسم عزاداری مسیح و حواریون همراه با علایم و شعائر دینی آنان مورد توجه گروه ایرانی قرار گرفت و باعث شد تا ظاهر عزاداری‌های آن زمان شباهت زیادی به عزاداری‌های مسیحیان داشته باشد و تنها محتوای آن با دین اسلام و اعتقادات ایرانیان هم خوان گردد.
توکل‌نژاد افزود: علمای زیادی از جمله امیر کبیر در دوران قاجار، و مراجع عظام تقلید معاصر از جمله آقا نوراله نجفی، آیت الله شوشتری، آیت الله طباطبائی، حاج آقا رحیم ارباب، امام خمینی (ره)، شهید مطهری و... تلاش فراوانی کردند برای بازگرداندن شعائر و مراسم اصیل ایرانی – اسلامی به عزاداری‌های حسینی.

اشکالی عجیب با فلسفه‌ای نا‌معلوم

حالا نه تنها ظاهر صلیب گونه این علامت‌ها مورد بحث است که استفاده از شکل و شمایل تندیس‌های منصوب روی علامت‌ها همراه با آسیبی که به افرادی که زیر آن می‌روند وارد می‌کند نیز مورد توجه بسیاری از صاحبنظران قرار گرفته است.
محمد علی جعفریان، آهنگر 75 ساله‌ای است که تاکنون حدود پنج یا شش علامت از سه تیغه تا هفت تیغه برای حسینیه‌ها، تکایا و یا هیئت‌های مذهبی شهر درست کرده است.
وی در گفتگو با خبرنگار ما گفت: علامت‌ها معمولا سه، پنج و یا هفت تیغه هستند، اما برخی هیئت‌ها برای چشم و هم چشمی تیغه‌های آن را تا 15 و یا حتی 17 عدد هم افزایش می‌دهند.
این آهنگر مسن تصریح کرد: طی چند سال گذشته رایج شده که اشعار و یا فراز‌هایی از زیارت عاشورا را روی تیغه علامت‌ها منقوش می‌کنند، اما در قدیم تصاویری از طاووس، کبوتر، طوطی، آهو، گوزن، شمعدان، اژد‌ها و... روی تیغه‌های علامت‌ها نقش می‌بست.



جعفریان آهنگر بدون آنکه دلیل واضحی برای این کار داشته باشد، بیان کرد: تیغه علامت‌ها حتما باید فرد باشد و هیچ علامتی تاکنون ساخته نشده که تعداد تیغه‌های آن زوج باشد.



حالا پس از گذشت سالیان فراوان از ساخت اولین علامت عزاداری و ارسال یکی از علامت‌های تاریخی ایران به موزه «تپ قاپو» ترکیه، هنوز مشخص نیست اژد‌ها که نماد چینی‌ها و یا ژاپنی‌ها است، شیر که علامت و نماد ایرانیان باستان و پیش از اسلام است، کبوتر، طوطی، آهو، گوزن و... به چه علت روی تیغه‌های علامت‌های عزاداری حسینی جا خوش کرده‌اند.

کد مطلب: 281990

نوشته شده توسط اسماعیل اکبری 92/8/26:: 8:34 صبح     |     () نظر